---

نیروهای مضر ایجاد شده در اثر نابالانسی باعث ایجاد ارتعاشات ناخواسته، سر و صدا و کاهش عمر سیستم می‌شوند. یکی از روش‌های جدید و کارآمد مورد استفاده برای رفع نابالانسی در سیستم‌های دوار استفاده از بالانسر دینامیکی اتوماتیک ساچمه‌ای است. بالانسر ساچمه‌ای نوعی از بالانسرهای غیرفعال است که عملیات بالانس روتور را بدون نیاز به سیستم کنترل انجام می‌دهد. با توجه به اینکه این نوع بالانسر عمدتاً در سیستم‌هایی به کار می‌رود که نابالانسی بسته به شرایط کاری تغییر می‌کند و ممکن است در طول یک روز چند بار سیستم روشن و خاموش شود بنابراین کاهش زمان مورد نیاز برای بالانس سیستم در هر بار راه‌اندازی آن اهمیت پیدا می‌کند. در عمل به دلایل مختلفی از جمله عدم نصب روتور در وسط شفت، اثر ژیروسکوپی در سیستم دوار ایجاد می شود. تاکنون تحقیقی در زمینه تعیین محدوده بهینه پارامترهای سیستم از جمله ضریب میرایی و جرم ساچمه‌ها در عملکرد سیستم در حضور اثر ژیروسکوپی انجام نشده است. بدین منظور، در این مقاله تاثیر پارامتر‌های ضریب میرایی و جرم ساچمه‌های اتوبالانسر در حضور اثر ژیروسکوپی بر پایداری سیستم مورد مطالعه قرار گرفته و در ادامه با استفاده از الگوریتم سیمپلکس نلدر- مید، مقدار بهینه این پارامترها بر اساس کمینه‌سازی زمان بالانس و صفر شدن زوایای اویلر تعیین شده است.

---

یکی از روش‌های جدید کاهش ارتعاشات در روتورهای دارای نابالانسی متغیر با شرایط کاری استفاده از بالانسر دینامیکی اتوماتیک ساچمه‌ای می‌باشد. این اتوبالاسر ‏علاوه بر مزیت‌های مختلف، دارای یک عیب اساسی یعنی افزایش دامنه روتور در ناحیه گذرا می‌باشد که سبب محدودیت استفاده از این نوع بالانسر می‌شود. در مطالعات پیشین برای رفع عیب مذکور طرح جدیدی از اتوبالانسر که نام آن اتوبالانسر ساچمه- فنر است ارائه شده و رفتار دینامیکی اتوبالانسر ساچمه- فنر برای روتور جفکات مجهز به آن بررسی شده است. ‏مدل روتور جفکات مدلی است که در آن اثر ژیروسکوپی در نظر گرفته نمی‌شود در حالی که در عمل و در بسیاری از کاربردها، محدودیت‌هایی از لحاظ نصب روتور در وسط شفت وجود دارد که عدم تقارن باعث پدید آمدن اثر ژیروسکوپی می‌شود. در چنین شرایطی نتایج تحلیل‌های حاصل از مدل جفکات قابل اعتماد نبوده و رفتار دینامیکی اتوبالانسر ساچمه- فنر باید در حضور اثر ژیروسکوپی مورد بررسی قرار گیرد. در این مقاله با در نظر گرفتن عدم تقارن در محل نصب روتور، معادلات حرکت دینامیکی روتور مجهز به اتوبالانسر ساچمه- فنر در حضور اثر ژیروسکوپی استخراج و ضمن بدست آوردن پاسخ زمانی، نواحی پایداری سیستم با ‏استفاده از روش اول لیاپانوف استخراج شده است. نتایج حاکی از آن ‏است که وجود اثر ژیروسکوپی نه تنها خللی در کارآئی اتوبالاسر جدید ایجاد نمی‌کند بلکه دامنه ارتعاشات ناشی از اثر ژیروسکوپی در روتور مجهز به اتوبالانسر ساچمه- فنر نسبت به روتور مجهز به اتوبالانسر متداول ‏کمتر می‌شود.